De Nieuwe Toneelbibliotheek | Aischylos (of Aeschylus)

Aischylos (of Aeschylus) werd rond 525 v. Chr. geboren in een adellijke, aristocratische familie te Eleusis, in de buurt van Athene. Hij is de eerste grote klassieke tragediedichter (525-456 v.C.) van Griekenland waarvan werk nog te lezen is. Van zijn ongeveer negentig stukken zijn er slechts zeven overgeleverd.

Aischylos nam in zijn overgeleverde stukken grote maatschappelijke kwesties als onderwerp. In Perzen, dat ging over de overwinning van de Grieken op de Perzen in de zeeslag bij Salamis, liet hij zien wat dat deze nederlaag voor de verliezers betekende. In Prometheus stelt hij tegenover de tirannie van Zeus de ‘goede vorst’ Prometheus, die opkwam voor de mensen. Zeven tegen Thebe laat zien wat er voor gruwelijks gebeurt als koningszonen met elkaar oorlog voeren over de vraag wie hun vader mag opvolgen. Smekelingen houdt zich bezig met het lot van asylzoekers. De Oresteia legt het fundament onder de overgang van het matriarchaat naar het patriarchaat (van het primaat van het moederrecht naar dat van het vaderrecht) en de instelling van de rechtspraak door burgers in plaats van de vorst.

Aischylos is de grondlegger van de klassieke Attische tragedie. Hij heeft het religieuze drama ingrijpend gewijzigd door er de volgende elementen aan toe te voegen:
– invoering van een tweede speler (deuteragonist), met wie de eerste in dialoog treedt (terwijl in de vroegere drama’s de dialoog plaatsvond tussen de enige speler en het koor); deze techniek maakte een concrete actie en een botsing van karakters mogelijk; N.B. in zijn latere stukken nam Aischylos van Sophokles de derde acteur tritagonist over.
– vermindering van het lyrische gedeelte; het aandeel en de betekenis van het koor verminderde mettertijd, waardoor de handeling en de dialoog tussen de acteurs prioritair werd;
– invoering van de trilogie, bestaande uit een reeks van drie tragedies over hetzelfde onderwerp; of Aischylos ook de tetralogie (d.i. een trilogie + een saterspel) invoerde is niet zeker.

Toneelwerk

De Perzen – 472 v. Chr.
Prometheus (geketend) – 466-459 v. Chr.
Zeven tegen Thebe – 467 v. Chr.
De Smekelingen – 463 v. Chr.
De Oresteia (Agamemnon, Offerplengsters, De Eumeniden) – 458 v. Chr.

Smekelingen volgt een groep vrouwen die op de vlucht zijn voor gedwongen huwelijken en huiselijk geweld en asiel zoeken in een voor hen onbekende stad. De koning van de stad twijfelt: moet hij ze binnenlaten, en wat zijn de gevolgen?

#710 €12.50

Voor de Grieken is de god Prometheus – Hij die vooruitziet – degene die de mensen de voorrechten van de goden schonk: het vuur en de cultuur. Hij kon dat doen, dacht hij, omdat hij degene was die met zijn slimheid Zeus aan de macht over de goden had geholpen. Maar Zeus laat hem met ijzeren boeien vastklinken aan een hoge rots aan het einde van de wereld. Daar krijgt hij bezoek van goden en van mensen. Hij vertelt ze dat Zeus op zijn beurt van zijn troon gestoten wordt en dat hij al weet door wie. Beschaving roept agressie op van wie de macht heeft. De verdediging daarvan kost waanzinnig veel pijn en het uiterste aan volharding.

#558 €12.50

In deze oertekst van de westerse beschaving staat de machtsverhouding tussen mannen en vrouwen centraal. Naast de overgang van de barbaarse bloedwraak naar de rechtsspraak in het democratische Athene markeert Aischylos ook de afschaffing van het matriarchaat en de instelling van een patriarchaat in onze westerse cultuur. Aan de hand van een familiedrama waarin opeenvolgende generaties met elkaar verbonden zijn door een keten van moord en wraak, zien we hoe de mannen hun machtspositie verankeren en de vrouwen daartegen vechten.

#457 €12.50